Streszczenie: Działalność wydawnicza firmy „Aba Heller”, rozpoczęta w 1923 r. w Nadwórnej, powiatowym mieście dawnego województwa stanisławowskiego, odnosiła się tematycznie do dwóch pasm Karpat Wschodnich – Gorganów i Czarnohory. Ich nieodparte walory krajobrazowe, bogaty, pierwotny w swym wyrazie etnos zamieszkujących te tereny Hucułów oraz coraz częściej pojawiające się oznaki wkraczającej cywilizacji, stały się uzasadnionym powodem uwieczniania ich na kartach widokowych. Firma Hellerów zdominowała szybko regionalny rynek wydawniczy widokówek aż do wybuchu II wojny światowej, tak pod względem różnorodności przedstawianych tematów, jak i wielkości nakładów, pozostawiając w tyle na tym polu konkurencję. Tematyka widokowych kart pocztowych wydawanych nakładem tej firmy jest w swym bogactwie nadzwyczaj różnorodna, przedstawiają one bowiem wszelkie zjawiska tworzące obraz regionu, tak w odniesieniu do jego środowiska naturalnego, rozwijającego się ruchu turystycznego, jak i kultury materialnej oraz duchowej mieszkańców. Dzięki temu mogą być uznane za nieprzecenioną dokumentację ikonograficzną wymienionej wcześniej części Karpat. Tym cenniejszą, że następujące zawieruchy wojenne, historyczne zmiany granic państwowych po 1945 r., skutkujące odłączeniem ich od polskiego obszaru kulturowego oraz zachodzące przemiany cywilizacyjne, nieodwołalnie odmieniły dawny obraz tych ziem. Aktywność nakładcza firmy wpisuje się tedy w szersze zagadnienie istnienia i kulturotwórczego znaczenia ruchu wydawniczego na obszarze dawnej Małopolski Wschodniej, a tym samym całej ówczesnej Polski.
Słowa kluczowe: karty widokowe, Aba Heller, Gorgany, Czarnohora, Karpaty Wschodnie.
Abstract: Activitatea editorială desfășurată de „Aba Heller”, începută în anul 1923, în Nadwórna, oraș raional care aparținea cândva voievodatului Stanisławów, s-a concentrat pe două lanțuri muntoase ale Carpaților Orientali – Gorgany și Czarnohora. Peisajele lor irezistibile, etnosul bogat, autentic în felul său, al huțulilor care trăiesc pe aceste pământuri, dar și semnalele tot mai pronunțate ale civilizației au constituit motive justificate pentru a fi imortalizate în vederile poștale. Editura familiei Heller a dominat rapid piața regională a vederilor până la izbucnirea celui de-al Doilea Război Mondial, atât în ceea ce privește diversitatea temelor prezentate, cât și volumul tirajelor, deosebindu-se astfel de concurența din domeniu. Tematica vederilor poștale ilustrate, tipărite de această firmă, este extraordinar de variată, întrucât ele ilustrează toate fenomenele specifice regiunii, atât din perspectiva mediului natural, a mișcării turistice tot mai dezvoltate, cât și din perspectiva culturii materiale și spirituale a locuitorilor. Astfel, toate aceste elemente pot fi considerate drept o documentație iconografică neprețuită a regiunii carpatice amintite mai devreme. O documentație chiar foarte prețioasă, dacă ne gândim la tumultul adus de război, de modificarea istorică a frontierelor naționale după 1945, ceea ce a dus la o separare de sfera culturală poloneză, dar și de schimbările civilizației, care și-au pus amprenta în mod irevocabil asupra vechiului peisaj al acestor teritorii. Ca urmare, activitatea editorială a acestei firme se încadrează într-o problematică existențială mai amplă a semnificației culturale pe care a avut-o mișcarea editorială în fosta regiune Polonia Mică de Est, și prin urmare, în întregul teritoriu al Poloniei de la acea vreme.
Cuvinte-cheie: vederi, Aba Heller, Gorgany, Czarnohora, Carpații Orientali.
Антотація: Видавнича діяльність фірми Aba Heller, розпочата 1923 року в Надвірній, повітовому місті колишнього Станиславівського воєводства, тематично було пов’язана із двома хребтами Східних Карпат — Ґорґанами і Чорногорою. Їхні мальовничі краєвиди, багатий, первісний у своєму вираженні етнос гуцулів, що населяють ці території, а також те, що сюди дедалі більше проникала цивілізація, стало виправданою причиною увіковічнити їх на оглядових листівках. Фірма Геллерів швидко випередила конкурентів на регіональному видавничому ринку листівок за різноманітністю представлених сюжетів і обсягом тиражів.Так тривало аж до початку Другої світової війни. Тематика листівок, виданих накладом цієї фірми, надзвичайно розмаїта, адже на них зображені мотиви, які творять образ цього краю. Йдеться про природнє середовище, розвиток туристичного руху, матеріальну і духовну культуру місцевих мешканців. Тому-то ці листівки можна вважати безцінною іконографічною документацією вищезгаданої частини Карпат. Це тим цінніше, що наступні воєнні потрясіння, історичні зміни державних кордонів після 1945 року, що призвели до їх відокремлення від польського культурного простору, а також цивілізаційні трансформації, безповоротно змінили колишній образ цих земель. Таким чином видавнича діяльність фірми вписується в ширше питання існування та культуротворчого значення видавничого руху на теренах колишньої Східної Малопольщі, а відтак і всієї тогочасної Польщі.
Ключові слова: оглядові листівки, Aba Heller, Ґорґани, Чорногора, Східні Карпати.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego