Projekt upamiętnienia postaci ks. Józefa Smaczniaka, proboszcza w Nadwórnej – zapomnianego bohaterskiego kapłana (1895 – 1942)
Stowarzyszenie “Res Carpathica” postanowiło umieścić stosowną tablicę komemoratywną w tamtejszym rzymskokatolickim kościele parafialnym.
Dla pozyskania środków na ten cel wystąpiliśmy z wnioskiem (w listopadzie 2019 r.) o uczestnictwo w projekcie „Miejsca Pamięci Narodowej za Granicą”, ogłoszonym przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na rok 2020. W lutym tego roku przyznano nam środki w pełnej wnioskowanej kwocie na realizację projektu. Wizualizację tablicy wykonał art. rzeźb. Krzysztof Jurków, on też podjął się jej wykonania. Wstępnie szacowany koszt przedsięwzięcia to ok. 15.500 zł – wymagany wkład finansowy RC’ to 20% tej kwoty.
Pamiątkowa tablica poświęcona temu bohaterskiemu kapłanowi zawisła (naszym staraniem) w kościele parafialnym w Nadwórnej 8 sierpnia 2020 roku, zaś 25 października 2020 roku odbyło się jej uroczyste odsłonięcie i poświęcenie przez księdza biskupa pomocniczego lwowskiego Edwarda Kawę. Postać ks. Józefa Smaczniaka została przywołała przez księży sprawujących celebrę podczas niedzielnej mszy św. Ukazała ją również ustawiona w świątyni ekspozycja planszowa (autorstwa ks. proboszcza Mateusza Świstaka), przedstawiająca historyczne fotografie (ze zbioru Marka Zalotyńskiego) i najważniejsze daty z jego życia. Ze względu na panującą w obu krajach sytuację epidemiczną i związane z tym obostrzenia, także na Ukrainie, uroczystość odbyła się w zawężonej formule – nie tylko nie udało się uczestniczyć w niej przedstawicielom naszego Stowarzyszenia, ale też nie mogli wziąć w niej udziału niektórzy zaproszeni goście. Nie było też możliwości zorganizowania na miejscu planowanego wcześniej polsko-ukraińskiego seminarium poświęconego postaci ks. Józefa Smaczniaka. Niemniej, odnośna uroczystość w zakładanej poprzednio szerszej formule wraz ze wspomnianym seminarium zostają jedynie odłożone na czas bardziej im sprzyjający. Natomiast nasze uczestnictwo w odbytej skromnej uroczystości wyraziło się publicznym odczytaniem przez ks. proboszcza Mateusza Świstaka naszego listu skierowanego do wszystkich jej uczestników.
Uroczystość odsłonięcia i poświęcenia tablicy przedstawił Kurier Galicyjski w swym wydaniu internetowym z 28.10.2020 oraz w edycji tradycyjnej w numerze 20/2020 (360). Zamieszczone zostały tam artykuły: Konstantego Czawagi „Upamiętnienie ks. Smaczniaka, patrioty i męczennika” i Jana Skłodowskiego „Uroczystości w kościele w Nadwórnej”.
Uroczystość poświęcenia przez biskupa Edwarda Kawę tablicy ku czci ks. Józefa Smaczniaka (fot. Roman Sadruk)
Wizualizacja tablicy pamiątkowej poświęconej ks. Józefowi Smaczniakowi
Projekt został realizowany przy ścisłej współpracy z ks. proboszczem parafii w Nadwórnej, ks. Mateuszem Świstakiem. Zostali też zaproszeni do współpracy: Marek Zalotyński (regionalista z Mielca), związany rodzinnie z ks. Smaczniakiem oraz dr Tomasz Róg, dyrektor Muzeum Kresów w Lubaczowie.
Całe życie uczył miłości Boga i Polski – rzecz o ks. Józefie Smaczniaku
Zapraszamy do lektury rzeczy o księdzu Jóżefie Smaczniaku, autorstwa Marka Zalotyńskiego (2011).
Biografia księdza Józefa Smaczniaka
Józef Smaczniak ps. „Nadworny” (ur. 22 października 1895 w Rzochowie koło Mielca, zm. 17 czerwca 1942 w Stanisławowie) – polski ksiądz rzymskokatolicki, filantrop, działacz konspiracyjny w czasie II wojny światowej.
- ukończył c.k. Gimnazjum w Mielcu w roczniku 1913/14;
- w 1915 r. wstąpił jako alumn do lwowskiego seminarium, równolegle studiował na Uniwersytecie Lwowskim. W 1919 r. ukończył Seminarium Duchowne we Lwowie i został wyświęcony;
- od 1 września 1919 do 31 sierpnia 1923 r. był wikariuszem w Janowie koło Lwowa. Od 1 września do 31 sierpnia 1928 r. był wikarym w parafii Św. Wojciecha w Cieszanowie. M.in. z jego inicjatywy powstało w 1925 r. w Cieszanowie Prywatne Miejskie Seminarium Nauczycielskie Koedukacyjne. Bardzo aktywny społecznie. Od 1 września 1929 r. do 20 sierpnia 1931 r. wikary w Złoczowie. W tamtejszym gimnazjum uczył religii i historii;
- od 1931 r. do 1933 r. administrator, a następnie października 1933 r. proboszcz parafii Wniebowzięcia NMP w Nadwórnej koło Stanisławowa. Doprowadził do rozpoczęcia rozbudowy tamtejszego kościoła, działania te przerwała wojna;
- w 1936 r. współorganizował nadwórniańskie gimnazjum, w którym uczył religii i historii. Doprowadził do wybudowania Domu Parafialnego – polskiego centrum kulturalno-oświatowego w Nadwórnej. W 1936 r. został odznaczony przez Prezydenta RP Ignacego Mościckiego Złotym Krzyżem Zasługi;
- w okresie okupacji sowieckiej i niemieckiej prowadził aktywną pracę konspiracyjną. Wokół jego osoby skupiał się ruch oporu na terenie Nadwórnej. Organizował akcje wysyłania paczek z pomocą polskim rodzinom deportowanym w głąb Rosji, wspierał i pomagał Żydom, kierował punktem przerzutu przez Gorgany poczty kurierskiej pomiędzy okupowanym krajem a Rządem RP. Aresztowany przez Gestapo w dniu 17 sierpnia 1941 r. i poddany okrutnemu, niemal rocznemu, śledztwu, nikogo nie wydał. Został uprzedzony przed aresztowaniem i mógł zbiec, ale odmówił pomocy. Zmarł w niemieckim więzieniu w Stanisławowie 17 czerwca 1942 r. na tyfus. Miejsce jego pochówku jest nieznane, prawdopodobnie jest to Czarny Las koło Stanisławowa
Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych.
