Cykl Na wysokiej połoninie – opus magnum Stanisława Vincenza – to wielka opowieść zarówno o archaicznej cywilizacji pasterskiej na Huculszczyźnie w Karpatach Wschodnich, jak i o chasydach, którzy na Pokuciu rozwijali idee religijne Baal Szem Towa, a także o rodach polskich i ormiańskich zakorzenionych w krajobrazie pogórza karpackiego i Bukowiny oraz o ludziach osiadłych w galicyjskich miasteczkach albo wędrujących przez granice. Horyzont narracji obejmuje kilka stuleci dziejów mitycznych i historycznych, toczących się na pograniczu języków, religii i kultur, lecz Vincenz, opisując stabilny świat społeczny oparty na zasadzie swobodnego i przyjaznego współistnienia, proponuje czytelnikowi uniwersalny wzór etyczny, któremu zagrażają zjawiska charakterystyczne dla „nowych czasów”: pogwałcenie wolności i praw, uprzemysłowienie i niszczenie środowiska, pośpiech i bezrefleksyjność, oderwanie od podstaw tradycji duchowej, utrata tożsamości, „znijaczenie”. Połonina jest fascynującym stopem wielu form i stylów literackich, utworem wielowarstwowym i swoistym palimpsestem, w którym regionalna historia splata się nie tylko z lokalnymi mitami, ale i z palącymi problemami naszej współczesności – z przemocą, szowinistycznym nacjonalizmem, upośledzeniem dialogu społecznego, cynizmem i nihilizmem. Epicki obraz dawnej wielonarodowej Rzeczypospolitej jest tu punktem wyjścia do refleksji o europejskiej teraźniejszości i przyszłości [z: wydawnictwo.ossolineum.pl].
„Jeśli jadąc w pobliżu osad huculskich, zobaczycie wieczorem ognie koło chaty i usłyszycie łkanie trembity, wiedzcie, że – jak głosi pieśń – «już się komuś śpiewanka skończyła». Lecz myśl nasza, lecąc teraz wspomnieniem za głosem trembity, nie unosi nas tym razem ku sprawom smutnym, przeciwnie, ku radośnie pogodnym, ku dawności starowieku” (S. Vincenz, Za głosem trembity).
W tomie znajduje się ponad czterdzieści tekstów, które wybrał, opracował i przypisami opatrzył Jan A. Choroszy, od wielu lat badający to dzieło. „Połonina” jest fascynującym stopem wielu form i stylów literackich. Opisuje świat społeczności żyjącej na pograniczu, gdzie ścierają się i współistnieją różne języki, religie i kultury; świat zakorzeniony w tradycji i z szacunkiem odnoszący się do dziedzictwa przodków; świat, w którym słowo żyje; świat jednaki dla ludzi i przyrody. „Nie jest to ani dzieło naukowe, ani folklor – podkreśla Jeanne Hersch. – Opowiadacz, niespieszny jak Homer, przywraca do życia dusze i mądrość wielu zaginionych światów. Saga zwija się i rozwija, mnoży zakręty, dygresje, nawroty, krwista, konkretna, kipiąca, stawiając pośrednio pod znakiem zapytania warunki ludzkiej egzystencji. (…) atakuje jakby od tyłu współczesną racjonalistyczną arogancję, oblega inną sferę duszy, zastępując dowód – tajemnicą, pewność – pytaniem, i odwraca wszystkie wartości”.
Zapraszamy do lektury „Na wysokiej połoninie (wybór opowieści)” Stanisława Vincenza, nowej pozycji w serii Biblioteka Narodowa!